ยอมรับกันทั่วไปว่าภาพยนตร์เป็นเหมือนทูต และ
มัคคุเทศก์อย่างดีที่สุด ประเทศสยามเป็นที่รู้จักของนานาประเทศจากหนังเรื่อง
"นางสาวสุวรรณ" และ "ช้าง" เป็นจำนวนเพิ่มขึ้นไม่น้อยเลยหลังสงครามโลกครั้งที่สองสิ้นสุดลงเมื่อวันที่ ๑๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๘๘ ไม่นาน บริษัททะเวนตี้เอธเซนจูรี่-ฟอกซ์ ดำริสร้างภาพยนต์เรื่อง สำคัญคือ "แอนนากับพระเจ้ากรุงสยาม" (Anna and the King of Siam)
ซึ่งหนังเรื่องนี้ทำให้ชาวโลกรู้จักประเทศไทยมากยิ่งขึ้น ผู้แต่ง คือ มาร์กาเรท แลนดอน นักเขียนสตรีชาวอเมริกัน เป็นเ่รื่องชีวิตของ นางแอนนา เลียวโนเวนส์ โดยนำเอาเรื่องเดิมสองเรื่องที่นางแอนนาแต่งชีวิตของตนไว้นานมาแล้วสองเล่มชื่อ "The English Governess At the
Siamese Court" และ '' The Romance of a Harem "มาประมวลเข้าด้วยกันแล้วแต่งขึ้นใหม่ชื่อ
"Anna and the King of Siam"เมื่อตกลงใจสร้างภาพยนตร์เรื่องที่กล่าวแล้วแน่นอน ดารีล เอฟ. ซานุค พี่เบิ้มของบริษัททะเวนตี้เอธเซนจูรี่ฟอกซ์ จัดการซื้อลิขสิทธิ์สร้างหนังด้วยราคาห้าหมื่นดอลลาร์ในขณะนั้น พอได้กรรมสิทธิ์มาแล้ว มร. ซานุคจัดวางตัวผู้ดำเนินงานให้
เหมาะสมกับเรื่องหนังทันที คือมอบให้ หลุยส์ ไลตั้น เป็นผู้อำนวยการสร้าง และ จอน ครอม เวล เป็นผู้กำกับการแสดง ทั้งสองคนนี้มีชื่อเสียงเป็นที่รับประกันได้ในวงการสร้างหนังฮอลลีวู้ด
ได้ตัวผู้เป็นแกนสำคัญในการสร้างหนังแล้ว ก็ถึงบทหาตัวแสดงที่เหมาะกับ
บุคลิกตัวละครในเรื่อง ซึ่งเป็นความยากลำบากมิใช่น้อย โดยเฉพาะการเลือกดาราสำหรับแสดงบทบาทของ แอนนา เลียวโนเวนส์ นั้น หนักใจผู้สร้างเป็นอันมากควรจะได้ดารามีชื่อเสียงและสามารถถ่ายทอดชีวิตแม่หม้ายครูสาวชาวอังกฤษนั้นออกมาใกล้เคียงที่สุด
พอบริษัทฟอกซ์ปล่อยข่าวออกไปทางหนังสือพิมพ์ว่าจะสร้างหนังเรื่องนี้ ประชาชนผู้สนใจก็อดไม่ได้ที่จะออกความเห็นและเสนอชื่อดาราให้บริษัทหนังพิจารณา จดหมายนับจำนวนพัน ๆ ฉบับเจาะจงให้เลือก ไอรีน ดันน์ รับบทบาทเป็น แอนนา เลียวโนเวนส์ ขณะเดียวกันพี่เบิ้มซานุค, ผู้สร้างไลตั้น และ ผู้กำกับครอมเวล ก็เห็นพ้องต้องกันเป็นการภายในมาแต่แรกว่า ไอรีน ดันน์ สมควรอย่างยิ่งจะเป็นตัวแทนของ แอนนา เลียวโนเวนส์ ภูมิหลังของ ไอรีน ดันน์ ก็เป็นดาราชื่อดังมาตั้งแต่ก่อนเกิดสงครามโลกครั้งที่สอง
และขณะนี้ก็กำลังอยู่ในความนิยม
เรื่องมันไม่ควรจะยากอะไรอีกเมื่อความเห็นของคนนอกและคนในตรงกันเป็นเอกฉันท์ แต่มันไม่ยักเป็นเช่นนั้น เมื่อทางบริษัทติดต่อกับ ไอรีน ดันน์ ได้รับการตอบปฏิเสธ
ว่าระหว่างนี้เธอไม่ขอรับการแสดงภาพยนตร์เรื่องใด ๆ ทั้งสิ้น ด้วยเหตุผลง่าย ๆ ว่าขณะนั้น
สามีของเธอกำลังป่วยมาก เธอมีหน้าที่ต้องดูแลอย่างใกล้ชิด ดังนั้นทางบริษัทก็ต้องแสวงหาดาราอื่นที่พอจะมาทดแทนได้ เมื่อมีผู้เสนอ ดอรอธี แม็คไกวร์ ก็มีเสียงค้านว่ายังไม่เหมาะสม เพราะตอนนั้น ดอรอธี เพิ่งย่างเข้ามาสู่วงการ ชื่อเสียงยังไม่เด่นพอสำหรับหนัง
ใหญ่เช่นนี้ ต่อมามีผู้เสนอ แคธรีน เฮปเบิร์น ซึ่งเป็นดาราดังชั้นเดียวกับ ไอรีน ดันน์ แต่คณะผู้สร้างเห็นว่าท่วงทียังไม่เหมาะที่จะเป็นครู แอนนา
ระหว่างทีมงานแผนกอื่นเตรียมการอยู่นั้นก็เสาะแสวงหาหาตัวแอนนาเรื่อยไป
ยังอาจเจาะจงดาราคนใด เสมือนเป็นการลองเชิงรอ ไอรีน ดันน์ กลาย ๆ จนกระทั่ง
สามเดือนผ่านไปก็ได้ข่าวอาการป่วยของสามี ไอรีน ดันน์ ค่อยทุเล่าลงมาก ท่างบริษัท
รีบส่งตัวแทนติดต่อทันที่ แต่ได้รับการปฏิเสธอีก เพราะเธอทราบดีว่างานนี้ หนักมากและใช่เวลาเป็นแรมเดือนทีเดียว เธอยังไม่มีจิตใจและอารมณ์ปลอดโปร่งพอจะทำงานละเอียดอ่อนอันนี้ได้ แม้กระนั้นทางบริษัท ฟอกซ์ยังไม่หมดความพยายาม ส่งผู้แทนไปรบเร้าอยู่เสมอ
ต่อมาสามีของ ไอรีน ดันน์ ทราบข่าวนี้และรู้ตัวว่าอาการป่วยของตนไม่หนักหนาอะไรแล้ว
จึงสนับสนุนให้ภรรยารับแสดงได้ โดยไม่ต้องเป็นห่วงถึงตัวเขา สามีของ ไอรีนชื่อ
ดร.ฟรานซิส กริฟฟิน ครั้งหนึ่งเคยมาเที่ยวประเทศไทยและออกจะชอบมากเสียด้วย จึงสนับ
สนุนให้ภรรยาแสดงภาพยนตร์เกี่ยวกับประเทศไทยเรื่องนี้ เมื่อ ไอริน ดันน์ ยอมเซนต์สัญญาเป็นข่าวดีสำหรับแฟนของเธอ และโล่งใจแก่บริษัทฟอกซ์
ไอรีน ดันน์ ทำหน้าที่ของเธอดีเยี่ยม และได้รับการเสนอชื่อเข้าประกวดตุ๊กตาทองเหมือนกัน แต่โชคไม่ดี สำหรับปีนั้นดูเหมือนพ่ายให้กับ เจน ไว้แมน ผู้แสดงเป็นสาวใบ้อย่างเฉียดไปนิดเดียว ไอรีน ดันน์ เป็นนักกอล์ฟฝีมือดี ต่อมาเมื่อคุณหมอสามีหายป่วย แต่
จำต้องทอดทิ้งกีฬาประเภทนี้เนื่องจากสุขภาพไม่อำนวยพลอยทำให้เธอหยุดเล่นไปด้วย
การเลือกดาราผู้แสดงเป็นพระจอมเกล้า ฯ ก็ยากเย็นเช่นเดียวกัน คราวแรกทีเดียวเลือก วิลเลี่ยม เพาเวล และ คอร์เนล ไวลด์ เมื่อทดลองแสดงบทพระจ้อมเกล้าฯ ให้ดูก็ไม่เป็นที่ถูกใจ มร. ครอมเวล ทั้งสองคน จึงต้องค้นหาเอามาทดลองอีกหลายคนก็ไม่เป็นที่ถูกใจ เมื่อหาตัวพระจอมเกล้าฯ ในฮอลลีวู้ดไม่ได้ก็จำเป็นต้องสั่งจากต่างประเทศ คือแจ้งไปยังเจ้าหน้าที่ของบริษัทฟอกซ์สาขาในอังกฤษช่วยสอดส่องหาให้ คราวนี้ได้ผลทางอังกฤษ
ส่ง เร็กซ์ แฮร์ริสัน มาให้ทดลองและได้เซ็นสัญญากัน นับเป็นครั้งแรกที่ดาราอังกฤษผู้นี้ได้เล่นหนังอเมริกัน และติดอยู่ในฮอลิวู้ดเรื่อยมาจนได้ครองตุ๊กตาทองในเรื่อง "บุษบาริืมทาง"
เมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๓
ส่วนบทบาท เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ นั้น มร. ครอมเวล เลือก ลี เจ. คอบบ์ จากผู้สมัครแสดงในบทนี้จำนวนแปดคน ปูมหลังของ มร. ลี เจ. คอบบ์ เป็นนักแสดงละครบนเวทีบรอดเวย์มาก่อน เป็นผู้มีบุคลิกสมแก่บทบาทเจ้าคุณกลาโหมอย่างยิ่ง
ผู้แสดงอีกคนในบทบาทของเจ้าจอมทับทิมก็เสมือนประชาชนเป็นผู้เลือกให้
กล่าวคือมีผู้นิยมดูหนังจำนวนหลายพันเขียนจดหมายเสนอมายังบริษัทฟอกซ์ให้เลือก
ลินดา ดาร์เนล ซึ่งทางบริษัทก็เห็นพ้องด้วย สำหรับบทบาทเจ้าจอมเที่ยง เมื่อประกาศหา
ผู้สมัครพร้อมด้วยคุณสมบัติที่ต้องการ ได้ผู้สมัครมาให้คัดเลือกสี่คน ผู้ที่ได้รับเลือกหลังจากทดลองถี่ถ้วนแล้วคือ เกล เซอนเดอร์การ์ด
การคัดเลือกผู้แสดงต่อ ๆ มาก็ค่อยง่ายลงตามลำดับความสำคัญของแต่ละคน
ที่สำคัญยิ่งคือได้มีคนไทยผู้หนึ่งร่วมอยู่ในคณะผู้สร้างตั้งแต่แรกเริ่มเปิดกล้องจนปิดเรื่อง
บุคคลผู้นั้นคือ คุณสวัสดิ์ นิติพน ซึ่งบริษัทฟอกซ์เชิญให้เป็นที่ปรึกษาทางเทคนิคเกี่ยวกับเรื่องเมืองไทย ตั้งแต่ขนบธรรมเนียม ประเพณี ตลอดจนการสร้างฉาก การหาเครื่องใช้ ภาชนะต่าง ๆ มาประกอบ ในฐานะคุณสวัสดิ์เป็นสถาปนิกที่สำเร็จปริญญามาแล้ว จึงให้คำปรึกษาที่เป็นประโยชน์มาก แม้บางอย่างฝ่ายผู้สร้างทำคลาดเคลื่อนและผิดพลาดไป
คุณสวัสดิ์ ได้พยายามคัดค้านไปแล้วเพื่อความถูกต้อง บางอย่างก็แก้ไขได้ บางอย่างก็ต้อง
อนุโลมตามเขาไป เพราะหลักของฮอลลีวู้ดนั้นทำอะไรออกมาต้องสนุกสนาน และได้เฮฮาหัวร่อกัน การผ่อนสั้นผ่อนยาวกันบ้างจึงทำให้งานดำเนินไปได้ถึงจุดหมายปลายทาง
แม้เรื่อง "แอนนากับพระเจ้ากรุงสยาม" สร้างเสร็จเรียบร้อยแล้ว แต่คณะผู้สร้างยังไม่มั่นใจในหนังของตน เป็นการสร้างหนังประเภทโบราณเกี่ยวแก่ประเทศไทยเสียด้วย เก่งไม่ถูกว่าชาวอเมริกันจะต้อนรับหรือไม่ ดังนั้นบริษัทฟอกซ์จึงลองของแอบนำหนังไปฉายเงียบ ๆ ที่เมืองเล็ก ๆ แห่งหนึ่งเพียงคืนเดียว เพื่อต้องการขอความเห็นใจจากประชาชน
และเชิญผู้แทนหนังสือพิมพ์จำนวนมากไปวิจารณ์กันเพียบที่เดียว ผลคือบรรดาหนังสือพิมพ์ทั้งหลายยกย้องว่า เป็นหนังที่ดีที่สุดเรื่องหนึ่งในรอบปี ไอรีน ดันน์ แสดงได้ยอดเยี่ยมที่สุด
ในชีวิตการแสดงของเธอและจอน ครอมเวล กำกับการแสดงได้อย่างไม่มีที่ตำนิ
จากเสียงหนังสือพิมพ์นี่เองทำให้บริษัทฟอกซ์ดำริให้มีงานวันพรีเมีย คือฉายปฐมฤกษ์ขึ้นในฮอลลีวู้ดและจัดให้เป็นรอบเก็บเงินบำรุงการกุศล ไม่มีใครได้รับบัตรฟรี แม้แต่
พวกดาราก็ต้องซื้อตั๋วเอง
รอบพิเศษปฐมฤกษ์กำหนดฉายที่่โรงภาพยนร์ชื่อ "กรอมัน ไชนีส เธียร์เตอร์" เป็นโรงหนังเก่าแก่ของฮอลลีวู้ด เจ้าของเดิมชื่อ ซิด กรอมัน เป็นผู้ค้าภาพยนตร์มาตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๖๓ จุคนดูได้ห้าพันที่นั่งเป็นธรรมเนียมอย่างหนึ่งของฮอลลีวู้ดที่ปฏิบัติกันมานมนานแล้ว หนังเรื่องเอกของบริษัทใดก็ตามถ้าได้ฉายรอบปฐมฤกษ์ที่นี่นับเป็นเกียรติอย่างยิ่ง เฉพาะรอบพิเศษเก็บเงินการกุศลนี้เพิ่มราคาค่าดูกว่าปกติอีกเ้ท่าตัว แม้กระนั้นพอมีตั๋วออกมาขายก็มีผู้สั่งจองหมดภายในสองวัน
การฉายรอบพิเศษนี้มีพิธีรีตองมากสักหน่อยทั้งภายในและภายนอกโรง ที่หน้าโรงนั้นเขาสร้างเป็นที่นั่งอัฒจันทร์แบบที่นั่งดูฟุตบอล สำหรับให้แฟนภาพยนตร์จองที่นั่งคอยดูพวกดาราที่จะมาดูหนังรอบนี้ บริษัทฟอกซ์สร้างไว้เป็นพิเศษนั่งได้ประมาณสามพันคน
เมื่อที่นั่งบนอัฒจันทร์เต็มหมดแล้วก็ยังมีประชาชนสมัครใจยืนเรียงแถวกันริมถนนทั้งสองฟาก
อีกหลายพันคน บริเวณหน้าโรงหนังตลอดจนสองฟากถนนประดับธงทิวและไฟฟ้าสลับสีต่างๆ แล้วยังมีเจ้าหน้าที่คอยกระจายเสียงขณะที่พวกดาราก้าวลงจากรถ บอกให้ประชาชน
ทราบว่าใครเป็นใครบ้าง
เป็นธรรมดาเมื่อหนังสือพิมพ์ทั้งหลายต่างประโคมกันครึกโครมว่ามีดาราทุกบริษัทไปชุมนุมกันฉายรอบ พรีเมีย คราวนี้มากที่สุด พวกล่าลายเซ็นต่างเตรียมตัวขอลายมือดารากันอุตลุด
ส่วนภายในโรงนั้นเล่าเมื่อผู้ถือบัตรทยอยกันเข้าไปนั่งประจำที่จนเต็มแล้ว ก็มีการสัมภาษณ์และกล่าวปราศรัยตามธรรมเนียม ดารีล เอฟ. ซานุค เป็นแม่งานได้เชิญ แฮร์รี
คร็อกเก้อร์ นักเขียนลือนามของบริษัทเฮิร์สท์ ประจำหนังสือพิมพ์ลอสแอนเจเลสเอ็กแซไมเนอร์ เป็นพิธีกรงานยนี้ คร็อกเก้อร์กล่าวแนะนำ ไอรีน ดันน์ เป็นคนแรก ซึ่งได้รับการปรบมือต้อนรับสนั่นโรง ต่อจากนั้น ไอรีนกล่าวคำปราศรัยต่อผู้มาชม และให้สัมภาษณ์
เมื่อถึงคราวแนะนำ เร็กซ์ แฮร์ริสัน ผู้เป็นดารา อังกฤษ แต่กลับได้มีโอกาศได้ชิงดีจากดาราอเมริกันทั่วฮอลลีวู้ดไปได้ ซึ่งทำให้ เร็กซ์ แฮร์ริสัน ต้องปราศรัยถ่อมตัวเป็น
พัลวันตามระเบียบ
ครั้นการฉายรอบพิเศษผ่านไปเรียบร้อยแล้ว วันรุ่งขึ้นก็
เริ่มรอบธรรมดา ซึ่งเฉพาะในฮอลลีวู้ดฉายสามโรงพร้อมกัน เริ่มที่ โรงเลียวสเตท
ถนนบรอดเวย์ เวลา ๑๐.๐๐ น. กรอมัน ไชนีส เวลา ๑๒.๐๐ น. และที่โรงฟอกซ์อัปทาวน์ เวลา
๑๒.๑๕ น. โรงภาพยนตร์ทั้งสามแห่งนี้ล้วนขนาดใหญ่ทั้งนั้น ฉาย
วันละสามรอบ ในอัตราค่าดูคนละสองดอลลาร์ล....!!!!!!
ไอรีนดันน์ในแอนนาและกษัตริย์แห่งสยาม
____________________
Chanpa
สมัยโน้นการฉายหนังกระทำได้เพียงคืนละรอบเดียว ฉาย กันตั้งแต่เช้าสายบ่ายเย็นค่ำดึกอย่างอย่างปัจจุบันหาได้ไม่ ครั้นนั้นมีกำหนดดังนี้ เริ่มตั้งแต่สองทุ่มและเลิกประมาณห้าทุ่มกว่า บางโปรแกรมเพิ่มจำนวนหนังมากขึ้นก็ไปเลิกเอาสองยาม ตามปกติหนังที่ฉายกำหนดให้โปรแกรมละสิบสองม้วน (ม้วนเล็กบ้างใหญ่บ้างแล้วแต่เนื้อหาของเรื่ิอง) เป็นมาตรฐาน ถ้าฉายติดต่อเรื่อยไปรวดเดียวจบอย่างทุกวันนี้ ก็จะใช้เวลาเพียงชั่วโมงครึ่งก็เลิก ที่ต้องทนแกร่วอยู่ในโรงหนังกว่าสามชั่วโมงก็เพราะทางโรงหนังมีเครื่องฉายเพียงเครื่องเดียว ต้องเปิดไฟสว่างทั้งโรง เพื่อเปลี่ยนหนังใหม่ทุกม้วนและถือโอกาสเติมไฟแก๊สสำหรับฉายหนังด้วย ต่อมาจึงเปลี่ยนใช้ถ่านซึ่งทำขึ้นเพื่อฉายหนังโดยเฉพาะ เปลื่องเวลาในการนี้ม้วนละหลายนาที ตอนนี้เองทำให้เกิดตลาดการค้าย่อยในโรงหนัง
รายการฉายของแต่ละโปรแกรมมีดังนี้ เริ่มด้วยหนังเบ็ดเตล็ดหนึ่งม้วน ที่เรียกว่าเบ็ดเตล็ดเพราะจะเป็นหนังข่าวก็ไม่ใช่ จะเป็นหนังสารคดีก็ไม่เชิง บางทีก็มีท่องเที่ยวเดินทางรวมอยู่ด้วย ปนเปกันหลายรสสมกับคำว่าเบ็ดเตล็ด หนังข่าวล้วนสมัยนั้นยังไม่มี ต่อ
จากนั้นหนังตลกต้องมีทุกโปรแกรมขาดไม่ได้ มักจะม้วนเดียวจบ หรืออย่างมากก็สองม้วน
โดยมากเป็นตลกแบบวิ่งกันให้พล่านด้วยสาเหตุต่าง ๆ ต่อด้วยหนังเรื่องสั้น ๆ จบในตัวขนาดยาวสี่หรือห้าม้วน หนังประเภทนี้ ต่อมาขยายมากม้วนทวีขึ้น จนกลายเป็นหลักสำคัญของโปรแกรม
ส่งท้ายรายการเป็นหนังเรื่องยาวที่เรียกว่าซีเรียล เรื่องประเภทนี้แบ่งฉายเป็นตอน ๆ
ตอนหนึ่งมีสองม้วน ตามปกติกำหนดให้ฉายสัปดาห์ละหนึ่งตอน เมื่อจบตอนมีตัวหนังสืออังกฤษบอกไว้ข้อความว่า " โปรดค่อยติดตามชมตอนต่อไปในสัปดาห์หน้า ณ โรงภาพยนตร์
แห่งนี้ " แต่ในเมื่องไทยฉายโปรแกรมละสองตอนรวมสี่ม้วน และไม่ต้องรอถึงสัปดาห์หน้า
บ้านเราโปรแกรมหนังฉายระยะเวลาอันสั้น เพราะคนดูจำนวนยังน้อย ฉายนานวันนักไม่ได้
ปกติสมัยนั้นสัปดาห์หนึ่งแบ่งฉายสามโปรแกรม คือ จันทร์-อังคาร, พุธ-พฤหัสฯ, และศุกร์
เสาร์-อาทิตย์ ที่ลากเป็นสามวันได้เพราะมีวันหยุดงานรวมอยู่ด้วย
เป็นอันว่าสมัยนั้นนักดูหนังเมื่องในไทยได้ดูหนังเรื่องยาวสัปดาห์ละหกตอน แม้กระนั้น
ยังไม่ค่อยสมใจคนดู ซึ่งมีความกระหายจะรู้เรื่องตอนต่อไปอย่างยิ่ง เพราะเมื่อจะจบตอนหนึ่ง ๆ พระเอกหรือนางเอกมีอันตกอยู่ในเหตุการณ์คับขันระหว่างมหันตภัยร้อยสี่พันอย่าง
เช่น กำลังจะถูกยิง อยู่ในที่ถูกระเบิด ไฟไหม้ สะพานพัง ตกเหว รถไฟวิ่งเข้าชน อะไร ๆ
เทือกนี้ ล้วนเป็นตอนหวาดเสียว พระ้เอกหรือนางเอกจะตายมิตายแหล่ ยั่วให้คนใจหาย
ใจคว่ำ อยากจะทราบว่ามีใครจะเป็นผู้มาช่วย และช่วยได้ด้วยอาการอย่างไร เป็นวิธีเรียก
คนดูมาเป็นขาประจำอย่างดี
เมื่อหนังประเภทซีเรียลเกิดขึ้นมาใหม่ ๆ บริษัทผู้สร้างถ่ายทำเป็นเรื่องขนาดยาวเหยียด
เช่นเรื่อง " เอแลน " [ The Exploit of Alaine] ยาวสามสิบหกตอนรวมเจ็ดสิบสองสองม้วน หากฉายตามระบบสัปดาห์ละตอนกว่าจะจบเรื่องก็กินเวลาเกือบปีครึ่ง กว่าจะได้ดูตอนจบออกจะนานไปหน่อย ต่อมาเรื่อง "มณีหยาดฟ้า" [ The Diamond From The Sky ] ลดลงเ้หลือสามสิบตอนยาวหกสิบม้วน เข้่าใจว่าทางบริษัทผู้สร้างคงเห็นว่ายังยาวอยู่นั่นเอง ทำให้เนื้อเรื่องอืดอาดยืดยาดเกินความจำเป็น ต่อมาจึงมีการลดลงเหลือยี่สิบตอนจำนวนสี่สิบม้วนเช่นเรื่อง
"อ้ายเล็บเหล็ก" [ The Iron Claws ] และ "สืบราชสมบัติ" [ The Broken Coins ] เป็นต้น
หนังเรื่องยาวเกินสี่สิบม้วนจบส่งมาฉายในเมืองไทยยืนพื้นอยู่ชั่วระยะหนึ่งจึงมีการเปลี่ยนแปลงอีกครั้งหนึ่ง คราวนี้ตัดให้สั้นลงอีกเหลือสิบห้าตอนยาวสามสิบม้วน คงจะอยู่ในเกณฑ์พอดีทั้งฝ่ายผู้สร้างและผู้ดู ระบบนี้ยืนยงจนถึงยุคหนังพูด แต่การผลิตออกมาลดจำนวนน้อยเรื่องลงทุกที และเป็นมาตรฐานเรื่อยมาตราบจนเกิดสงครามโลกครั้งที่สอง
เมื่องไทยกับเมืองสร้างหนังชะงักการติดต่อประมาณสี่ปีเศษ ภายหลังสงครามสงบ ทราบว่า
การสร้างหนังประเภทซีเรียลได้ยุติลงปริยาย เพราะผู้สร้า้งหันไปใส่ใจประเภทพีเจอร์อย่างเดียว และขยายเรื่องให้ยาวออกไปจนใกล้จะกลายเป็นซีเรียลไปแล้ว ปัจจุบันหากเรื่องใดได้รับความนิยมสูงก็สร้างต่อได้ในชื่อเดิม เพียงแต่เติมคำว่าภาคสองเข้าไปก็ใช้ได้
สมัยนั้นบริษัทสร้างหนังแทบทุกบริษัทนิยมสร้างซีเรียลคู่กันไปกับพีเจ้อร์ การค้นหาเรื่องมาสร้างหนังซีเรียลมีการเปลี่ยนแปลงกันมาหลายยุค มีอยู่สมัยหนึ่งเกิดนิยมเรื่องที่มีตัวลึกลับเป็นตัวเอกขอวเรื่อง อันตัวลึกลับนี้บางที่เข้าข้างฝ่ายพระเอกนางเอก บางทีก็เข้าข้างฝ่ายคนชั่วอันหมายถึงพวกเหล่าร้ายประจำเรื่องนั่นเอง สุดแล้วแต่ผู้สร้างจะผูกเรื่องให้เป็นไปทำนองใด ลักษณะของตัวลึกลับมีหลายประเภท เช่น ไม่มีตัวไม่มีตน เห็นแต่ลูกตา ได้แก่ตัวบังเงาเป็นมนุษย์ล่องหนหายตัวได้ในเรื่อง "บังเงา"ซึ่งเป็นต้นตระกูลของหนังประเภทล่องหนหายตัวได้เคยมีมาให้ดูกันแล้วตั้งแต่สมัยหนังเงียบเมื่อประมาณเจ็ดสิบปีบาง
ทีสวมถุงดำคลุมหน้าเป็นอ้ายโม่ง เจาะรู้ไว้ให้เห็นลูกตา เช่น เรือง "ดำทมิฬ" ทำเป็นหน้ากากปิดหน้า เช่นเรื่อง "หน้ากากม่วง" ทำเป็นที่เครื่องครอบหัวปิดหน้าแบบหมวกกันน๊อค
ปัจจุบันก็มีเช่น "เรือประหลาด" ทำเป็นหัวสิงโตครอบไว้ เช่นเรื่อง "มนุษย์สิง"ทำเป็น
หัวกระโหลกผีครอบหัวก็มี เช่นเรื่อง "หน้ากากผี"ที่ร้ายหนักเข้าไปอีกทำเป็นหัวหมาครอบ
เช่นเรื่อง "โจรหน้าหมา" อย่างนี้ก็มี
ตัวลึกลับซ่อนหน้าเหล่านี้มีค่าตัวแพงสำหรับผู้ดูหนังด้วย ถ้าผู้ใดทายถูกว่าเป็นใครที่แสดงอยู่ในเรื่อง จะได้สองร้อยบาทสด ๆ จากบริษัทเจ้าของโรงหนังทันที โดยส่งคำทายไปยังโรงหนังตามที่ประกาศกำหนดไว้ ก่อนที่ฉายหนังตอนสุดท้ายของเรื่องนั้น แต่ดูเหมือนส่วนมากทายผิด พอเปิดหน้าตอนจบมักจะไม่ใช่ ทางบริษัทผู้สร้างหนังมีกลลวงหลอกล่อให้
เขวจนทายผิดไปตาม ๆ กัน หรือถ้าทายถูกหลายคนก็ต้องพึ่งระบบแบ่งสันปันส่วน วิธีมีตัวลึกลับให้ทายเป็นการล่อผู้คนมาดูหนังติดต่อกันทุกตอนได้มาก เพราะต่างก็อยากได้ข้อมูล
เอาไว้ทาย จะเหมือนที่ตนเก็งไว้หรือไม่
ยังจะพอย้อนหลังจำกันได้ว่าเรื่องอ่านเล่นที่ สนุกสนานติดใจอย่างยิ่งกันสมัยหนึ่ง
เช่น "แพรดำ" "หน้าผี" "บ้านเปรต" "มือมืด" เหล่านี้ หลวงสารานุประพันธ์ผู้แต่งได้อิทธิพลมาจากหนังซีเรียลนั่นเอง หนังประเภทมีตัวลึกลับยืนโรงอยู่ได้พักหนึ่งก็ค่อย ๆ เสื่อม
ลงแล้วก็มีแนวใหม่มาแทน บางสมัยพากันหันไปสร้างจากบทประพันธ์ของนักเขียนเก่า ๆ
มีชื่อเสียงดังมาแล้ว ดังนั้นเรื่อง "ใต้ทะเลสองหมื่นโยชน์" "โรบินสันครูโซ" "แปดสิบวันรอบโลก"เหล่่านี้กลายเป็นหนังให้เราดูกันมาแล้วในยุคนั้น
สมัยเด็กผมคนหนึ่งละที่หลงไหลหนังซีเรียลไม่ใช่ย่อย อุตสาห์อดออมการกินเอาไปอุดหนุนโรงหนังอย่างสมัครใจ ดารายอดนิยมของนักดูทั้งหลายครั้งกระโน้นคือ
เอ็ดดี้ โปโล, เอลโม ลินคอล์น, และ ฟรานซิส ฟอร์ด สามนามที่กล่าวถึงนี้แสดงเรื่องอะไรรับรองได้เลยว่า คนดูแน่นโรงทุกที ถ้าจะถามว่าำทำไมขลังถึงเพียงนั้น คำตอบง่าย ๆ
คือชกเก่ง บทบาทของ เอ็ดดี้ โปโล ต่อให้มีผู้ร้ายดาหน้าเข้ามาสักสิบคนก็ขอสู้ พ่อใช้มือ
ตะบุ้ยเปะปะสักพักเดียวพวกเหล่าร้ายหมอบราบคาบหมด ระหว่างต่อสู้กันถ้า เอ็ดดี้ โปโล
อยากจะยกใครทุ่มเล่นก็ทำได้ตามสบาย ทั้ง ๆ ที่ตัวแกเองก็ไม่ใช่คนร่างใหญ่โตอะไรนัก
ส่วนบทบาทของ ฟรานซิส ฟอร์ด ก็เด็ดขาดเหมือนกันในเชิงสู้กับคนหมู่มาก ผิดกันหน่อย
ที่ไม่มีการยกคนทุ่ม แต่ใช้วิธียูโดแทน ใครแหลมเข้ามาไม่ว่าทางด้านหน้าหรือด้านหลัง
ฟรานซิส ฟอร์ด จับฟาดข้ามหัวไปหมด แต่ละท่ารวดเร็วสวยงามและคล่องเป็นว่าเล่น สำหรับ
เอลโม ลินคอล์น คล้ายไปทาง เอ็ดดี้ โปโล โดยมีการยกคู่ต่อสู้ทุ่มเล่นเหมือนกัน นายคนนี้
รูปร่างใหญ่ กล้ามเนื้้อขึ้นเป็นมัด ๆ ในการต่อสู้กับพวกเหล่าร้ายมักจะทำให้เสื้อผ้าขาดเป็นการอวดกล้ามไปในตัว
คู่ต่อสู้ต่อให้ใหญ่แค่ไหนจะต้องถูก เอลโม ลินคอล์น เอาแขนรัดคอได้ข้างละคน
สองคน ที่นับว่าสำคัญมากคือ เอลโมคนนี้แหละที่แสดงเป็นทาร์ซานคนแรกบนแผ่นฟิล์ม
เมื่อคนดูชอบพระเอกเป็นคนเก่ง เพื่อให้สมกัน นางเอกจำเป็นต้องเก่งด้วย ตอนนั้นนางเอกชั้นหัวกระทิคือ เพิล ไวท์, แมรี่ วอลแคมป์, และ รูธ โรแลนด์ ทั้งสามสาวนี้นักดูหนังยอมรับนับถือว่าผู้ชายอกสามศอกยังเป็นรองในเชิงต่อสู้ โดยเฉพาะ เพิล ไวท์ นั้นใครขืนเข้าปลุกปล้ำทำร้ายละก็เป็นโดนแน่แม่ใช้วิชายูโดทุ่มลงไปนอนแผ่หลาเอาง่าย ๆ หรือไม่ก็โดนหักแข็งหักขาด้วยวิชามวยปล้ำจนร้องโอ๊ก แมรี้ วอลแคมป์และ รูธ โรแลนด์ แม้เป็นรองแต่ฝีมือ
ไม่เบาเหมือนกันเป็นที่ประทับใจคนดู ในฐานะผู้หญิ่งเก่ง จนลืมไปว่านั่นคือการแสดงและดำเนินไปตามบทบาทที่ผู้กำกับกำหนดให้ทำ
ฉายานามที่นักดูหนังรุ่นเก่าตั้งให้ดาราที่ตนชอบก็หนักเอาการ อย่าง เอ็ดดี้ โปโล
นักดูหนังทั้งหลายเรียกว่า "อ้ายเอ็ด" ตั้งแต่ผู้ใหญ่หัวหงอกจนกระทั้งเด็กตัวเปี๊ยก ไม่ใช่
เกลียดชังหรือดูแคลน แต่ชอบพอรักใคร่ อย่างสนิทสนมเป็นกันเองต่างหาก ส่วน
ฟรานซิส ฟอร์ด ถูกเรียกว่า "อ้ายลัน" เนื่องจากมีหนังเรื่องแรกที่นำมาฉายในเมืองไทย
ฟรานซิส ฟอร์ด แสดงเป็นตัวด๊อกเตอร์ลันด์ในเรื่องนั้น ต่อมาเมื่อ ฟรานซิส ฟอร์ด แสดงเรื่องอะไรก็ตาม คนดูก็สมัครใจเรียก "อ้ายลัน" แทนชื่อจริงเสียรำ่ไป ตกลงนาม
ฟรานซิส ฟอร์ด ไม่ค่อยมีใครรู้จัก สำหรับ เอลโม ลินคอล์น แปลกเหล่าไปหน่อยที่ถูกเรียก
ว่า "เอลโม"เฉย ๆ ไม่มี "อ้าย" ขึ้นหน้า ไม่ทราบเหมือนกันว่าเนื่องด้วยเหตุผลอันใด มีผู้แสดงบทดาวร้ายได้ดีอีกคนชื่อ วอร์เน่อร์ โอแลนด์ เป็นดาราที่เล่นหนังได้ทนทานตั้งแต่แรกเริ่มสมัยหนังเงียบ เรื่อยมาจนถึงสมัยหนังพูด ก็ยังได้แสดงมีชื่อเสียงอยู่ในหนังนักสืบชุด
"ชาลี ชาน" กระทั้งสิ้นชีวิต วอร์เนอร์ โอแลนด์ แสดงเป็น "วูฟาง" ผู้ร้ายสำคัญใน"เอแลน"
เป็นเรื่องแรก คนดูหนังรู้จักในนามนี้ ต่อมาไม่ว่าจะแสดงเรื่องอะไรอีกพอจำหน้าได้ก็เรียก
"อ้ายวูฟาง"แทนชื่อจริงตะพึดไป
คำแทนชื่อสำหรับดาราหญิงนั้นก็ตั้งชื่อให้ในลักษณะเดียวกัน เช่น เพิล ไว้ท์
ก็เรียกว่า นางเพิล หรือ นางเอแลน เพราะแสดงในเรื่อง"เอแลน"เป็นครั้งแรก แมรี่ วอลแคมป์
ก็เรียกกันว่า นางลีเบอร์ตี้เพราะเริ่มแสดงเป็นนางเอกในหนังเรื่องนั้น บางทีก็ใช่้ว่า "อี" เช่น
เดียวกับคำว่า"อ้าย" นำหน้าดาราชาย
ผมได้ดูหนังที่ เอ็ดดี้ โปโล แสดงครั้งแรกในเรื่อง "สืบราชสมบัติ" ซึ่ง
ฟรานซิส ฟอร์ด แสดงนำ ส่วนเอ็ดดี้ โปโล ยังได้รับบทเป็นตัวประกอบ ต่อมาได้เขยิบขึ้น
จนได้เป็นพระเอกเต็มตัวในเรื่อง "ฝีมอ"เรื่องที่สร้างชื่อเสียงให้ เอ็ดดี้ โปโล เป็นเรื่อง"ตาวัว"
ครั้ง "อ้ายเอ็ด" และ "อ้ายลัน" กำลังมีชื่อเสียงหอมอยู่นั้นเด็กรุ่น ๆ อยากทำตัวเป็น
"อ้ายเอ็ด" และท "อ้ายลัน" มากกว่าจะคิดเดินตามนักเรียนหญิง การเล่นที่โปรดปรานที่สุด
ได้แก่การเล่นโปลิศจับขโมย ซึ่งเลียนแบบมาจากหนัง พวกโปลิศคือฝ่ายพระเอก มีผู้ช่วย
สองสามคน ฝ่ายผู้ร้ายมีจำนวนเท่า ๆ กัน ตำแหน่งนางเอกตัดทิ้งเสียเพราะเห็นว่าไม่จำเป็น
บางทีก็มีเหมือนกันโดยสมมุติเอาคนเล็ก ๆ หน้าขาว ๆ หน่อย ในหมู่ที่เล่นกันนั้นต้องมีคนหนึ่ง
แสดงตัวเป็นคนแข็งแรงกว่าเพื่อนจะได้รับตำแหน่งพระเอก
ในการเล่นต้องมีการต่อสู้กับคนหลายคน แล้วมีการปล้ำกันหลอก ๆ บางทีเกิดพลาดพลั้งถึงกับปากคอแตกหรือเลือดกำเดาออกก็เคยมี ว่าที่จริงแล้วใคร ๆ ก็อยากเป็น
"อ้ายเอ็ด หรือ อ้ายลัน " เพราะเป็นตำแหน่งมีเกียรติ์ เมื่อไม่มีใครแต่งตั้งก็สถาปนาตนเอง
เป็น "อ้ายเอ็ด หรือ อ้ายลัน" ตามใจชอบ บางที่ยืนอยู่เฉย ๆ มีใครคนหนึ่งตรงเข้ามากอดเอว
ทำท่าจะยกทุ่มแต่ความจริงยกไม่ไหวหรอก นั่นแสดงว่า "อ้ายเอ็ด" มาแล้ว หรือยืนอยู่ดี ๆมี
ใครคนหนึ่งมาตวัดคอเอียงไหล่ทำท่าจะเหวี่ยงทุ่มตามท่ายูโดนั่นแสดงว่า "อ้ายลัน"มาแล้ว
ฉะนั้นต้องระวังตัวเอาเองเพราะมี "อ้ายเอ็ด และั อ้ายลัน"อยู่รอบด้าน เด็ก ๆ พยายามเอาอย่าง
ทุกรูปแบบ เช่น "อ้ายเอ็ด" หวีผมเป๋ เวลาชกผมจะลงมาปรกหน้าต้องสลัดผมขึ้นบ่อย พวกเด็กก็จำอย่างเอาไปทำบ้างเมื่อ "อ้ายเอ็ด"แสดงเป็นคาวบอยชอบใส่เสื้อเชิ้ตลายหมากรุกก็ถูกตามเอาอย่างอีก สมัยนั้นผ้าอย่างที่ว่าหายากจึงใช้ผ้าขาวม้าตาดำสลับขาวมาตัดเสื้อใส่อย่าง "อ้ายเอ็ด" พอฉุยฉายโก้กันไปได้พักหนึ่ง
พอจำได้ว่าผมดูหนังที่เอ็ดดี้ โปโล แสดงเรื่องสุดท้ายคือ "ไซโคลน สมิท "ซึ่งตอนนั้นหนังเงียบใกล้จะเข้าสู่ยุคหนังพูด ต่อมาก็ไม่เห็นแสดงเรื่องอะไรอีก และหายหน้าไปจากวงการโดยมีดาราใหม่ขึ้นมาแทน วิวัฒนาการของภาพยนตร์นำความเปลี่ยนแปลงมาสู่
หลาย ๆ อย่าง ส่วน ฟราซิส ฟอร์ด ก็หายหน้าไปเช่นเดียวกัน
สมัยหนังซีเรียลรุ่งเรื่อง พอดีกับยุคลำตัดกำลังเฟื่อง นักลำตัดเอาชื่อเรื่องหนังต่าง ๆ มาแต่งกลอนลำตัดร้องกันเป็นเรื่องเป็นราวไปเลย ผมจำบทเนื้อที่เขาร้องกันไม่ได้
แต่จำตอนบทรับได้แม่นยำดังนี้
"เพาลิน, นิลนาวี, ลีเบอร์ตี้, มณีหยาดฟ้า
หน้ากากม่วง และ ยูน มัวร์ อีกทั้ง ตาวัว ที่สั่งเข้ามา
โจ๊ะ ๆ พรึม ๆ "
